بررسی تاثیر درمانی روغن سیاه دانه بر لیکن پلان اروزیو -آتروفیک دهانی (کارآزمایی بالینی دوسویه نا آگاه تصادفی شده کنترل شده با دارونما )

مقدمه: لیکن پلان یک بیماری پوستی مخاطی مزمن است که در پاتوژنز آن مکانیسم های ایمونولوژیک با واسطه ی سلولی مطرح می باشد . لیکن پلان دهانی از نظر بالینی انواع متفاوتی دارد . نوع اروزیو- آتروفیک به دلیل ایجاد درد و سوزش بیش از سایر انواع نیاز به درمان پیدا میکند.درمانهای متفاوتی برای این بیماری مطرح شده که شایعترین و اصلی ترین آنها کورتیکواستروئید های سیستمیک یا موضعی هستند که طیف وسیعی از عوارض جانبی را دارا می -باشند.از این رو در سالهای اخیرتوجه بسیاری از پزشکان به استفاده از داروهای ضد التهابی با منشا طبیعی که حداقل عوارض جانبی را داشته و یا فاقد این عوارض باشند ،معطوف شده است .در طب شرقی هزاران سال است که سیاه دانه جهت درمان انواع متفاوتی از بیماری ها استفاده می شود و مطالعات جدیدی نیز انجام شده که نشان می دهند سیاه دانه می تواند در درمان برخی از بیماری های دهان نیز موثر باشد. ،هدف از این مطالعه بررسی تاثیر روغن سیاه دانه 100 % به عنوان داروی موضعی جهت درمان لیکن پلان اروزیو-آتروفیک دهانی است. مواد و روش : 34 بیمار مبتلا به لیکن پلان اروزیو-آتروفیک دهانی (بر اساس نمای بالینی و تائید هیستوپاتولوژی) که از آبان ماه 1392 تا فروردین ماه 1393به بخش بیماری های دهان دانشکده دندانپزشکی مشهد مراجعه کرده یا ارجاع داده شده بودند، وارد یک مطالعه ی کار آزمایی بالینی تصادفی شده و دو سو یه نا آگاه شدند.بیماران بصورت تصادفی به دو گروه تقسیم شدند: (18 نفر در گروه مورد و 16 نفر در گروه شاهد). هر دو گروه درمان رایج (دهانشویه دگزامتازون و ضد قارچ) را در یافت کردند.بیماران گروه مورد علاوه بر درمان رایج ، روغن سیاه دانه 100 % و بیماران گروه شاهد، پارافین خوراکی (دارونما) را سه بار در روز به مدت یک ماه دهانشویه می کردند.درد و سوزش بیماران و درجه ی نوع و شدت ضایعات پیش از درمان و در هفته ی اول و دوم و سوم و چهارم پس از شروع درمان ارزیابی شد .پس از یکماه ، مصرف موضعی روغن (دارو یا دارو نما ) قطع شد. اما بیماران دو و چهار هفته بعد نیز پیگیری شدند.اطلاعات در هر گروه و بین دو گروه با استفاده از نرم افزار spss 5/ 11 و آزمون های آماری t، paired t test ، آنالیز واریانس یک عاملی ، repeated measurement ، دقیق فیشر، کای اسکوئر، من ویتنی، کراس کالوالیس ، ویلکاکسون، فرید من و ضریب همبستگی اسپیرمن آنالیز شد. یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین سنی در گروه مورد 77/9± 05/55 سال و در گروه شاهد 48/12 ± 93/48 سال بود. در گروه مورد 13 نفر زن( 2/72% ) و 5 نفر مرد(8/27% ) و در گروه شاهد10نفر زن( 5/62% ) و 6نفر ( 5/37%) مرد بودند. بین دو گروه در هیچ یک از جلسات از نظر درجه ی نوع و شدت ضایعات و میزان درد و سوزش و میزان بهبودی اختلاف آماری معنی داری مشاهده نشد . بر اساس ازمون ویلکاکسون که جهت مقایسه ی درد و سوزش بین جلسات مختلف انجام شد در هر یک از دو گروه بین برخی از جلسات تفاوت معنی داری مشاهده شد. بر اساس آزمون فرید من در گروه مورد درجه ی نوع و شدت ضایعات از پیش از درمان تا جلسه ی چهارم کاهش معنی داری پیدا نکرده بود.( 128/0p=) در حالیکه بر اساس آزمون ویلکاکسون درجه ی نوع و شدت ضایعات در گروه شاهد در جلسه ی چهارم نسبت به قبل از درمان بطور معنی داری کاهش یافته بود. ( 016/0p=) عوارض جانبی ازجمله سوزش،تهوع و شکایت از حالت روغنی دارو در هر دو گروه و شکایت از طعم تلخ تنها در گروه مورد مشاهده شد. نتیجه گیری: از آنجایی که هیچ تفاوت معنی داری از نظر میزان بهبودی ،کاهش میزان درد و سوزش و کاهش درجه نوع و شدت ضایعات بین دو گروه مشاهده نشد. از این رو بر اساس این مطالعه روغن سیاه دانه (100 درصد) را نمی توانیم درهمراهی با کورتیکواستروئید ها یا به تنهایی برای درمان لیکن پلان دهانی توصیه کنیم. بنابر این پیشنهاد می شود در پژوهش های آتی اشکال دارویی دیگر سیاه دانه و سایر الگوریتم های درمانی در ابعاد وسیع تر و با حجم نمونه ی بیشتر جهت بررسی دقیق تر تاثیر سیاهدانه در درمان لیکن پلان اروزیو- آتروفیک دهانی مورد استفاده قرار گیرد.